Ubuntu ewoluuje z wersji na wersję. Również instalator systemu się nieco zmienił od czasu kiedy napisałem artykuł o instalacji Ubuntu dla osób, które dopiero zaczynają przygodę z Linuksem. Teraz powtarzamy lekcję.

Na początek napiszę dla kogo jest ten artykuł. Kieruję go dla osób, które są obeznane z komputerem, dla których instalacja Windowsa to żadna nowość, tzn. potrafią obsługiwać instalatory typu "dalej, dalej, dalej, zakończ"  Wiedzą co to jest partycja, co to jest system plików. Nie jest to wiedza tajemna, ale jeżeli instalacja Windowsa to coś co cię przeraża nie zabieraj się za instalację Ubuntu.

Po tych słowach wstępu uważasz że dasz radę to przejdźmy dalej. Przed pobraniem obrazu płyty z oficjalnej strony Ubuntu stajemy przed pierwszym wyborem: którą wersję instalować 32-bitową czy 64-bitową? To zależy od tego ile masz RAMu w komputerze i czy chcesz go w najbiższym czasie rozbudować o kolejne kości. Jeśli rozważasz instalację na maszynie wirtualnej to spokojnie 32 bity starczy. Jeśli masz 4 GB lub mniej i nie zamierzasz w najbliższym czasie dokładać RAMu instaluj spokojnie 32bity. Linux spokojnie będzie widział 4 GB (a nawet więcej), ale programy nie będą mogłby zaalokować sobie więcej niż 4 GB pamięci. Nie ma sensu instalować 64 bitów na 4 GB ponieważ 64 bitowe aplikacje zjadają również więcej RAMu. Jeżeli masz powyżej 4 GB to można instalować 64bity. W przeciwieństwie do Windowsa 4 GB jest taką granicą od której opłaca się instalować 64bitowy system.

Kolejnym wyborem przed którym możemy stanąć wybór wersji: najnowsza czy LTS. Wersje te różnią się długością wsparcia. Wersje zwykłe mają krótszy czas wydawania aktualizacji, wersje LTS mają wsparcie przez nawet 5 lat. LTS nie zawsze ma najnowsze wersje oprogramowania, ale na pewno stabilne.

Obraz płyty możemy wypalić na płycie DVD bądź zainstaować na pendrive. Polecam tą drugą opcję. Raz gdy instalowałem Ubuntu z pendriva, bez dostępu na do netu cały proces instalacji trwał 5 minut. Gdy instalator ma dostęp do netu ten czas się wydłuża bo ściąga od razu aktualizacje i pakiety w stylu kodeki. Tak więc po zainstalowaniu otrzymujemy świeżutki pod względem wersji oprogramowania system.

Aby zainstalować Ubuntu na pendrive będzie potrzebny nam program o nazwie Pendrive Linux USB Installer. Tego programu nawet nie trzeba instalować, wystarczy go uruchomić, ale najpierw włóżcie docelowy pendrive do USB (oczywiście najlepiej jakby był czysty i z systemem plików FAT). Jako pierwszy krok wybieramy dystrybucję z listy. W naszym przypadku będzie to Ubuntu, następnie wskazujemy gdzie jest plik ISO który pobraliśmy ze strony Ubuntu. Ostatnim krokiem będzie wskazanie docelowego urządzenia czyli pendrive.

Normalnie gdy używamy Linuksa w wersji live (czyli uruchomiony z płyty czy USB) wszystkie zmiany, które w nim dokonaliśmy (tzn. w systemie Linux) o zostaną zapomniane po zamknięciu systemu. Jeżeli chcemy aby były zachowane na tym pendrive możemy wydzielić miejsce na te zmiany. Suwakiem ustalamy ile megabajtów chcemy poświęcić aby zapisywać zmiany. Jeżeli chcemy tylko zainstalować system to ustawiamy na zero. Jeżeli chcemy mieć przenośne Ubuntu zawsze pod ręką możemy dać jakieś miejsce. Zainstalowane programy wraz z Ubuntu zawsze będą w nim, dopóki nie sformatujemy ponownie pendriva.

Na koniec naciskamy Create i potwierdzamy przygotowanie pendriva z Ubuntu. Teraz musimy poczekać aż skończy się proces przegrywania danych i instalacji GRUBa w MBR pendriva.

Jeżeli chcemy zainstalować Ubuntu obok Windowsa musimy zrobić miejsce na obecnym dysku lub dołożyć nowy dysk. Jeśli mam tylko jeden dysk, musimy zmiejszyć partycję z Windowsem. Sam system zmieści się na 5 GB. Jeżeli chcemy trzymać jeszcze jakieś dodatkowe dane w swoim katalogu domowym to musimy odpowiednio dołożyć miejsca. Również instalacja dodatkowych programów też spowoduje, że Ubuntu spuchnie. W zależności od tego ile jednocześnie programów będziemy używać oraz ile RAMu w kompie mamy można założyć partycje swap. Partycja swap jest odpowiednikiem pliku wymiany w Windows. 1 GB zazwyczaj wystarczy.

Uruchamiamy komputer z pendrive/płyty. Jeżeli nie wystartuje trzeba sprawdzić ustawienia BIOSu z którego urządzenia system najpierw będzie startował. Gdy pojawi się fioletowe tło naciskamy jakiś klawisz i wyświetli się lista języków. Wybieramy polski i z menu pod logiem Ubuntu wybieramy Wypróbuj Ubuntu bez instalowania. Jeżeli uruchamiamy z płyty możemy przetestować płytę przed instalacją czy jest pozbawiona błędów (opcja Sprawdź płytę…).

Teraz system będzie się uruchamiał. Ile to będzie trwało zależy od prędkości komputera, pendrive bądź napędu DVD. Jak system wstanie naszym oczom powinien się ukazać taki obrazek.

Teraz omówie poszczególne elementy interfejsu Ubuntu. Pasek na górze to panel. Na panelu wyświetla się nazwa uruchomionego programu, menu aplikacji i po prawej stronie kontrolki (indicators) z informacjami z systemu operacyjnego. Pasek z ikonami po lewej stronie to laucher. Na nim będą pojawiać się wszystkie uruchomione aplikacje oraz dyski. Resztę ekranu zajmuje tradycyjny pulpit. Odpowiednikiem menu Start jest dash. Możemy go wyświetlić naciskając przycisk Super (w większości klawiatur po prostu przycisk Windows) lub klikając w znaczek Ubuntu w lewym górnym rogu ekranu.

Dash podzielony jest na kilka opcji: wyszukiwanie wszystkiego oraz wyszukiwania poszczególnym elementów (programów, dokumentów, filmów, muzyki i obrazów). Nie ma tradycyjnego menu. Gdy potrzebujemy jakiegoś programu po prostu wpisujemy jego nazwę bądź to co chcemy osiągnąć. Np. chcemy uruchomić Firefoksa to wpisujemy po prostu "firefox" bądź "przeglądarka". Tak samo z nazwami plików.

Jeżeli chcemy przejrzeć zainstalowane programy, bo nie znamy ich nazw naciskamy Super+A, wyświelta się nam dash. Wybieramy z prawej strony Filter results i zaznaczamy jakiego typu programy chcemy zobaczyć. Wybierać możemy za pomocą myszy i klawiatury. W Unity, bo tak nazywa się to środowisko graficzne postawiony jest nacisk na obsługę klawiaturą. Stąd rozbudowane skróty klawiszowe. Aby podejrzeć ściągawkę naciskamy i przytrzymujemy przycisk Super (czyli Windows).

Na początek możemy skonfigurować połączenie z netem. Jeżeli mamy automatyczną konfigurację sieci po kablu ethernetowym to pewnie już mamy dostęp do netu. Jeżeli używamy wifi z Menedżera połączeń wybieramy naszą sieć.

Przejdźmy teraz do instalacji systemu. Klikamy na ikonce Zainstaluj Ubuntu. Zostaniemy zapytani o język instalacji. Następnie będą sprawdzone wymagania dotyczące instalacji. Tu możemy wybrać czy instalować od razu aktualizacje i kodeki. Następnie wybieramy sposób instalacji. Możemy zainstalować obok Windowsa lub zamiast Windowsa. Jeżeli dopiero zaczynasz poznawać Ubuntu wybierz tą pierwszą opcję, która sama wszystko skonfiguruje. Szyfrowanie partycji zapewnia bezpieczeństwo przed dostępem do danym osobom niepowołanym, ale jeżeli nie ma takiej potrzeby to nie włączajmy tego. Gdy już poznasz bardziej system operacyjny możesz się bawić w szyfrowanie.

Użycie LVM zapewnia bardziej elastyczne zarządzanie dyskami, wraz z prostą zmianą rozmiarów partycji i łączenia dysków w grupy aby móc na nich utworzyć jedną dużą partycję. Nie ma to wpływu na codzienne używanie systemu, ale w pewnych sytuacjach ułatwia życie.

W tym tutorialu posłuże się ostatnią opcją czyli ręczną konfiguracją partycji. Pisząc ten artykuł do robienia zrzutów ekranu posłużyłem się VirtualBoxem czyli dysk na którym będę instalował jest pusty.

Aby zainicjować dysk naciskamy Nowa tablica partycji. Jeżeli mamy już jakieś partycje i chcemy je zachować to nie naciskamy go.  Następnie zaznaczamy dostępną przestrzeń i naciskamy + aby stworzyć partycję systemową. Ustalamy jej rozmiar. Minimum to 7 GB ale jeżeli będziemy instalować dużo programów to polecam 15-20 GB. Rodzaj partycji zależy od ilości posiadanych partycji. Maksymalnie możemy dać 4 podstawowe. Jeżeli chcemy więcej to dajemy 3 podstawowe i 1 logiczną a w niej ile chcemy partycji. System plików wybieramy ext4. I na koniec punkt montowania. Punkt montowania to katalog w którym będzie widoczna zawartość danej partycji. Więcej o drzewie katalogów i punktach montowania można przeczytać tutaj. Jeżeli to ma być partycja systemowa za punkt montowania wybieramy / (slash) czyli główny katalog systemu plików. Następnie dodajemy w tej sam sposób partycję swap. Z menu użyj jako wybieramy przestrzeń wymiany.

Jeżeli oprócz samych aplikacji chcesz trzymać właśne dane dobrze jest utworzyć do tego oddzielną partycję z punktem montowania w /home. W tym katalogu są przechowane dane użytkowników, w tym ustawienia programów i środowiska graficznego. Nasz katalog domowy, w moim przypadku to /home/qkiz mogę przenieść na inną maszynę a wraz z nim wszystkie moje ustawienia programów i środowiska (po za ustawieniami stricte systemowymi bo te są trzymane na partycji systemowej).

Gdy klikniemy zainstaluj instalator zapyta czy chcemy sformatować partycje, które przygotowaliśmy. Potwierdzamy i przechodzimy do wstępnej konfiguracji. Wybieramy strefę czasową.

Potem układ klawiatury. Możemy go od razu przetestować.

Następnie podajemy swoje użytkownika.

Zaszyfrowanie katalogu użytkownika powoduje zaszyfrowanie wszystkich plików w nim się znajdujących. Nie ma to wpływu na szybkość ich odczytu. Reszta systemu jest nie szyfrowana. Jeżeli wzieliśmy wcześniej szyfrowanie całego dysku, dodatkowe szyfrowanie nie jest już potrzebne. Następnie zaczyna się instalacja systemu wraz z pobraniem aktualizacji i kodeków. Gdy wszystko się skończy instalator się zamknie i ujrzymy takie okno.

Gdy system uruchomi się w niskiej rozdzielczości to znaczy że brakuje sterowników. Klikamy ikonkę Ubuntu i wpisujemy "sterowniki". Uruchomi się nam program który wyszuka sterowników do karty graficznej i zainstaluje je. Wybieramy z listy sterownik i zatwierdzamy zmiany. Po instalacji należy wylogować się i zalogować jeszcze raz.

Nawet jeżeli rozdzielczość po instalacji jest ok również należy tam zajrzeć aby zobaczyć jakiego sterownika system używa. Jeżeli mamy kartę grafiki NVidii będziemy mogli wybrać pomiędzy sterownikiem open source bądź sterownikiem producenta.

System zainstalowany. Możemy teraz odkrywać system. Na koniec podam kilka moich artykułów, z którymi jako początkujący warto się zapoznać.

Do tego garść linków z moich ulubionych serwisów poświęconych m.in. Ubuntu: