W dziale artykułów przyszedł czas na artykuł o instalacji systemu Ubuntu Linux. Specjalnie nie pisałem go na początku ponieważ uważam, że trzeba najpierw zapoznać się z pewnymi pojęciami, z którymi będziemy się spotykać podczas używania Ubuntu i uważam że poznanie ich jest ważne.

System Ubuntu Linux jest za darmo. Jest udostępniany w sieci do ściągnięcia przez www i torrent w pełni legalnie. Możemy go dowolnie kopiować, instalować na dowolnej ilości komputerów, a nawet modyfikować i wydawać na jego podstawie własne dystrybucje Linuksa. Ponadto Ubuntu Linux to jedyny system, który można za darmo zamówić na stronie producenta. Do domu (gratis dostawa) dostajemy płytkę zapakowaną w kopertę bąbelkową.

Jak pewnie zauważycie na późniejszych screenshot'ach instalowałem Ubuntu na małym 8 GB dysku. Tak naprawdę odbywało się to na wirtualnej maszynie, tak abym mógł robić owe screenshot'y i nie instalować na swoim laptopie drugi raz systemu, tylko dlatego aby napisać artykuł. Wszystkie rozmiary partycji są tylko przykładami, ich wielkość zależy od potrzeb użytkownika. To że wirtualny dysk miał tylko 8 GB świadczy dobrze o Ubuntu. Po zakończeniu instalacji system miał zaledwie niecałe 2,5 GB. Spróbujcie zainstalować Windows'a Vistę lub 7 na tak małym dysku.

Jeśli jesteś początkujący w Linuksie warto zapoznać się artykułami na temat podstaw Ubuntu oraz artykułem o GRUB, czyli programie do wyboru systemu operacyjnego. Pierwszy wprowadza w pojęcia używane w Linuksie, a drugi w temat partycji linuksowych. Tak więc przy tym artykule będę odwoływał sie do zawartej w tamtych tekstach wiedzy, nie będę jej tłumaczył po raz wtóry.

Jeszcze jedno zdanie na temat instalacji, zanim zaczniemy omawiać ten proces. System można zainstalować tak jakby w Windows'ie, jeśli ktoś nie chce repartycjonować dysku. Wtedy na partycji Windows'a jest tworzony wirtualny dysk twardy, na którym będziemy mogli zainstalować system. Ubuntu uruchamia sie nie w samym Windows'ie, ale obok niego i normalnie będzie można z poziomu Linuksa zarządzać wirtualnym dyskiem przez specjalny program Wubi. Wadą takiego rozwiązania jest wolniejszy dostęp do dysku z Ubuntu. Wynika to z tego, że wszystkie odwołania do dysku przechodzą przez system plików Windows'a. Jeśli nie chcesz repartycjonować dysku lub nie wiesz jak to zrobić, użyj instalacji w Windows. Jeśli chcesz skorzystać w pełni prędkości systemu Ubuntu Linux zainstaluj go normalnie. Aby zainstalować go przez Wubi wystarczy włożyć płytę do napędu podczas uruchomionego Windows'a.

Teraz przejdźmy do samego procesu instalacji systemu. Jest on łatwiejszy i szybszy niż instalacja Windows'a. Wkładamy płytę do napędu, upewniamy się że w BIOSie mamy ustawione bootowanie z płyty i uruchamiamy ponownie komputer. Powinno nam się pojawić menu z wyborem języka. Naturalnie wybieramy język polski. Naszym oczom pokazuje się o to taki obrazek:

Pod logiem Ubuntu mamy menu, w którym można zrobić następujące rzeczy:

• Wypróbowanie Ubuntu bez wprowadzania zmian w komputerze - jeśli wybierzemy tą opcję, komputer uruchomi system z płyty, całość zostanie załadowana do pamięci RAM. Wszelkie zmiany wprowadzone w tym trybie (zwanym live) zostaną zapomniane po ponownym uruchomieniu komputera. W tym trybie można również zainstalować system przez kliknięcie ikonki Zainstaluj na pulpicie. Można również używać Internetu, jeśli połączenie zostanie wykryte przez Network Manager'a (specjalny program do zarządzania połączeniami sieciowymi). System z płyty jak łatwo się domyśleć będzie się uruchamiał dłużej. Płyta nie ma takiego transferu danych jak dysk twardy. Więc w zależności od napędu trzeba będzie poczkać ze półtorej, dwie minuty. Nie oszukując system w trybie live nie nadaje się do użytkownia na codzień. Jak mówi tekst w menu to tylko wypróbowanie. Można zapoznać się z interfejsem użytkownika, zobaczyć jakie są programy są dostępne razem z Ubuntu.
• Instalacja Ubuntu - po wybraniu tej opcji również się uruchomi system z płyty, ale nie przeniesie nas od razu do pulpitu systemu, ale uruchomi się program instalujący Ubuntu na dysku twardym komputera. Dalsza część artykułu będzie przedstawiała sytuację właśnie po wybraniu tej opcji.
• Sprawdzenie płyty pod kątem błedów odczytu - przydatna opcja szczególnie gdy sami nagraliśmy Ubuntu z obrazu płyty. Dla pewności przed instalacją warto sprawdzić czy wszystko sie ok wypaliło na płycie, żeby nie było kłopotów w trakcie instalacji.
• Test pamięci - standardowy programik dołączany do wielu dystrybucji Linuksa. Testuje pamięć czy nie ma w niej błędów. Uszkodzona pamięć może powodować fałszywe błędy, które mogą wskazywać na coś całkiem innego.
• Uruchomienie systemu z pierwszego dysku twardego - opcja przydatna gdy zapomnieliśmy wyciągnąć płyty z napędu i uruchomiliśmy ponownie komputer. Po wybraniu uruchomi się system z dysku twardego.

Poniżej są jeszcze pozostałe funkcje, które mogą ułatwiać uruchomienie systemu.

• Pomoc - po naciśnięciu przycisku F1 ukaże się nam krótka pomoc na temat wyżej wymienionego menu.
• Język - można ponownie wybrać język instalacji.
• Klawiatura - wybór mapy klawiatury.
• Tryby - pod tą opcją kryje się jeszcze jedno menu w którym możemy wybrać tryby instalacji: bezpieczny tryb graficzny, użyć specjalnej płyty do aktualizacji sterowników lub zainstalować system w trybie OEM.
• Dostępność - specjalny tryb pracy systemu, dzięki któremu można uzyskać dostęp do ekranowej lupy i klawiatury, terminalu Brail'a i innych ułatwień dla osób niepełnosprawnych.
• Inne opcje - przechodzimy w tryb edycji poleceń GRUB'a. Dla zaawansowanych.

Tak jak już to napisałem dalej będziemy opisywać sytuację, po której wybraliśmy opcję Instalacja Ubuntu. Po załadowaniu systemu ekran monitora wygląda tak:

Po prostu wybieramy język instalacji. Jeśli wcześniej w menu GRUBa wybraliśmy polski, tutaj zostanie wybrany on automatycznie. Cały proces instalacji będzie również po polsku.

Krok drugi z siedmiu to wybór strefy czasowej w której się znajdujemy. Standardowe pytanie większości systemów operacyjnych.

Poland to standardowa polska mapa klawiatury. Odpowiednik windows'owej mapy polski programisty. Oczywiście jeśli chcemy to możemy zmienić ją i przetestować ją w polu tekstowym poniżej.

Wybieramy ręczne określanie partycji jeśli nie chcemy usuwać z dysku wszystkiego i instalować tylko Ubuntu. Nie sugerujcie się do końca powyższym obrazkiem, a dokładnie drugą linijką tekstu na nim. Gdy robiłem te screenshot'y na wirtualnej maszynie nie było żadnych innych systemów. Jeśli instalujecie Ubuntu obok Windows'a instalator systemu wykryje go i pokaże jego partycje. Po zaznaczeniu zaawansowanej opcji dajemy Dalej.

Teraz przyda się wiedza z poprzednich artykułów, które przypomniałem wcześniej. Dla potrzeb artykułu stworzyłem na wirtualnym dysku partycję reprezentującą Windows'a. Oczywiście nie sugerujcie się wielkością, to tylko przykład (tak samo jeśli chodzi o system plików, tutaj jest fat32, równie dobrze może to być ntfs i tak będzie wykryty przez Ubuntu). W powyższym przykładzie mamy jeden dysk, na początku jego leży partycja z Windows'em. Pozostałą cześć dysku poświęcimy na Ubuntu. Oczywiście proporcje wielkości tychże partycji zależą od uznania. Zaznaczamy partycję z Windows'em i klikamy Modyfikuj partycję. Naszym oczom pokaże sie taki obrazek.

Modyfikujemy właściwości partycji Windows'a pod Linuksem. Jeśli nie chcemy utraty danych nie zmieniamy systemu plików ani nie formatujemy tej partycji. Dopisujemy tylko punkt montowania partycji w systemie plików Ubuntu, abyśmy mieli dostęp do danych zawartych na niej. Możemy wpisać /media/windows aby łatwo znaleść. Najważniejsze aby punkt montowania znajdować się w katalogu /media. Później w przeglądarce plików Ubuntu jeśli wejdziemy do katalogu /media/windows wyświetlą nam się pliki z partycji Windows. Po zakończeniu wciskamy OK. Powrócimy do poprzedniego okna i klikamy na dostępnej przestrzeni i klikamy Nowa partycja.

Stworzymy nową partycję dla Linuksa, gdzie będą znajdować się pliki systemu. Klikamy czy to ma być partycja podstawowa czy logiczna. Te zagadnienia tłumaczyłem w tym artykule. Tutaj już tego nie będe omawiał. Podajemy rozmiar nowej partycji. Dajmy nie mniej niż 5 GB. Jak będziemy instalować programy będą one lądować na tej partycji, tak więc trzeba ją trochę wyposarzyć w pamięć. Ja mam 15 GB na główną partycję linuksową i nawet w połowie jej nie zapełniłem, a Ubuntu już używam dłuższy czas. Wybieramy czy nowa partycja ma się znajdować zaraz po tej z Windows'em (opcja Początek), czy na samym końcu dysku (opcja Koniec). Najlepiej zostawić Początek. Jako system plików wybieramy Ext3 z księgowaniem. To sprawdzony i dobry system plików. Oczywiście jako punkt montowania dajemy /, czyli główny katalog systemu plików Linuksa. I na sam koniec potwierdzamy OK. Na liście po chwili pojawi się nowa partycja.

Zaznaczamy znów dostępną przestrzeń i klikamy znów Nowa partycja.

Przyszła kolej na partycję wymiany. Windows pamięć wirtualną trzyma w pliku, a Linux generalnie ma na to oddzielną partycję. Może również w pliku, ale ja zalecam na to oddzielną partycję. Z menu Użyj jako wybieramy przestrzeń wymiany. Do tego punkt montowania nie jest potrzebny, bo my jako użytkownik nie będziemy przeglądać tej pamięci (bo jak?). Tylko system ma do niej dostęp. Ubuntu nie jest tak zasobożerny jak Windows. Ja po uruchomieniu na starcie systemu kilku programów mam zajęte 15% pamięci. A mam całej 2 GB RAM, a mam ustawione 1 GB przestrzeni wymiany. W zupełności starcza. W Windows'ie to musi być półtora razy więcej niż pamięci RAM. Czyli idąc tym tokiem musiałbym ustawić 3 GB (!) partycji wymiany. Szkoda mi gigabajtów, dlatego m.in. wolę Ubuntu od Windows.

Na sam koniec stworzymy partycję na pliki użytkownika. To dobra metoda trzymać pliki użytkownika oddzielnie od systemu. Dzięki instalacji kolejnej wersji Ubuntu nie ruszamy naszych plików tylko system. Oczywiście jeśli chcemy wszystko trzymać na jednej partycji to nie znaczy, że nasze dane są w jakiś sposób narażone. Po prostu tak jest logicznie: pliki systemu swoje, pliki naszych danych swoje.

Tworząc postępujemy tak samo jak przy tworzeniu poprzednich partycji.

Postępujemy tak jak przy tworzeniu głównej partycji linuksowej z tą różnicą że dajemy inny punkt montowania: /home. To jest katalog gdzie są trzymane pliki użytkownika (więcej na tej stronie).

Teraz zerknijmy na tabelkę gotowych partycji.

Jak pisałem już wcześniej rozmiary i proporcje partycji są przykładowe. Wszystko zależy od tego do czego chcecie wykorzystywać Ubuntu. Partycja podstawowa musi mieć minimum 5 GB. Jeśli będziemy instalować dużo programów (a tak pewnie będzie) lepiej dać więcej, ponieważ na tej partycji będą znajdowały się te programy. Swap czyli pamięć wirtualną można dać 1 GB. Nie widziałem sytuacji, aby Ubuntu chciał więcej. Na partycji z punktem montowania w /home będą ustawienia programów i pliki użytkownika. Jeśli chcecie tu trzymać swoje filmy i muzykę lepiej dać więcej pamięci dysku twardego na tą partycję.

Kiedy wszystko już skonfigurowaliśmy przechodzimy dalej. Co ważne instalator jeszcze nie wprowadził zmian konfigurowanych w poprzednich krokach. Teraz przyszła kolej na podanie swoich danych.

W pierwszym polu tekstowym podajemy imię i nazwisko lub po prostu xywkę. W drugim polu podajemy login jaki chcemy wykorzystywać podczas logowania się do systemu. Następnie podajemy hasło - tego chyba nie trzeba tłumaczyć. Później podajemy nazwę komputera. Nazwa ta będzie wykorzystywana np. w sieci Windows. Opcja Zaloguj automatycznie spowoduje, że komputer nie będzie nas prosił o login i hasło po uruchomieniu komputera. Druga opcja (zalecana) zmieni ten stan rzeczy.

Po naciśnieciu przycisku dalej zostaniemy przeniesieni do podsumowującego ekranu. W nim znajdują się wszystkie zmiany jakie wprowadziliśmy podczas procesu instalacji. Zerknijmy jeszcze raz na nie, sprawdźmy czy wszystko się zgadza.

W zaawansowanych radzę nie zmieniać niczego jeśli się nie wie co się robi. Jeśli wszystko się zgadza naciskamy Zainstaluj.

Sam proces instalacji trwa krótko, około 20-25 minut w zależności od szybkości napędu i dysku. Podczas tego procesu komputer nie będzie zadawał żadnych pytań jak ma się to w przypadku Windows'a. Komputer nie będzie reboot'owany podczas tego procesu. Gdy system skończy się instalować ukaże się nam taki oto obrazek.

Uruchamiamy ponownie system. Ubuntu zamknie live i otworzy napęd aby wyjąć płytę. Gdy naciśniemy enter zgodnie z napisem na ekranie napęd się zamknie (jeśli mamy laptopa sami będziemy musieli wsunąć tray'a :-) ) i komputer uruchomi się ponownie.

Po restarcie pokaże się menu GRUB, wybieramy Ubuntu i czekamy aż system załaduje się, tym razem z dysku.

Po załadowaniu pokaże się okno logowania do systemu, jeśli nie ruszaliśmy opcji Zaloguj automatycznie.

Wpisujemy nazwę użytkownika, później hasło i za moment pojawi się nam pulpit Ubuntu.

Ta ikonka na pulpicie reprezentuje dysk Windows'a, ponieważ podczas partycjonowania dysku wpisaliśmy punkt montowania w /media/windows/. Wszystko co będzie miało punkt montowania w katalogu /media będzie się pojawiać na pulpicie. Np. włożymy płytę, jej ikona pojawi się na pulpicie. CD, DVD czy pendrive nie będziemy musieli ręcznie montować, zostanie on zamontowany automatycznie.

Partycje linuksowe stworzone przez nas są dostępne w menu Miejsca. Jeśli chcemy zmienić ustawienia systemu tylko dla nas wybieramy System/Preferencje. Jeśli dla całego systemu (czyli ustawienia wspólne dla wszystkich użytkowników) wybieramy System/Administracja.

Pierwsze co należałoby zrobić to podłączyć system do Internetu i ściągnąć aktualizacje. Za połączenia odpowiedzialny jest Network Manager. Ikonka znajduje się w tray'u obok zegara czyli w prawym górnym rogu. Jeśli macie sieć lokalną i połączeniem DHCP to już nic nie musicie robić. System już powinien mieć połączenie z netem. Jeśli sieć lokalna ma ręcznie ustawiane połączenie klikamy prawym na ikonce Network Manager'a i w karcie Przewodowe ustalamy parametry, które powinniśmy uzyskać od admina sieci.

Jeśli zaś używacie Neostrady lub innego łącza ADSL do połączenia z netem są dwa ciekawe programy do obsługi tego połączenia. Jeden to Ubudsl a drugi Linnet. Obydwa programy po zainstalowaniu prowadzą za rączkę w konfiguracji. Podajemy dane, które dostaliśmy od naszego dostawcy Internetu. Oba programy trzeba będzie ściągnąć za pomocą jakiegoś innego systemu. Dla początkujących polecam bardziej Ubudsl. Konfiguracja połączenia w menu Administracja.

Jeśli zaś korzystamy z wifi to tak jak z łączem przewodowym. Uruchamiamy Network Manager'a i zakładce Bezprzewodowe konfigurujemy połączenie.

A co jeżeli mamy modem 3G? Żaden problem. Sam posiadam modem Huawei w sieci Play. Po włożeniu go do portu USB Network Manager wykrywa modem, zadaje pytanie o dostawcę Internetu (są wszyscy polscy dostawcy netu 3G). Na sam koniec podałem tylko w połączeniu w Network Manager numery IP DNS'ów i necik śmiga :D

Konfigurowanie netu dla początkujących to temat na inny artykuł. Jeśli udało Wam się uruchomić net to jak pisałem wcześniej warto uruchomić Menadżera aktualizacji aby doprowadzić system do nowości. Minęło już kilka miesięcy od czasu wypuszczenia płyty z Ubuntu 9.04 więc należy ściągnąć wszystkie poprawki i usprawnienia.

I to byłoby na tyle w tym artykule. Jeśli chodzi o instalację to że tak powiem temat się wyczerpał (przynajmniej jeśli chodzi o początkujących). W następnym artykule opiszę jak w Ubuntu instaluje się programy przez repozytoria. Wbrew opinii "speców" od Windows'a nie ma to nic wspólnego z kompilowaniem, a sama instalacja jest prostsza niż ta w Windows'ie.